واپسین گام ها تا «توافق خوب» در مذاکرات وین / برجام به خط پایان رسید؟

گفتگوهای هسته‌ای از روز سه شنبه در وین از سر گرفته شد. این دور از مذاکرات اواخر ژانویه متوقف شد تا هیأت‌های نمایندگی در پی یافتن “تصمیم سیاسی” برای برون رفت از بن‌بست، به کشورهای خود بازگردند.

اما با بازگشت مجدد هیأت‌های مذاکره‌کننده به وین، مذاکرات همچنان به صورت فشرده از سر گرفته شد. این گفت‌وگوها در سطوح مختلف اعم از رؤسای هیأت‌ها و کارشناسان برگزار شده و همچنان ادامه دارد.

زمان پایان مذاکرات در وین مشخص است؟

در آخرین اظهار نظر حسین‌امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در حاشیه مراسم دیدار رئیس جمهور کشورمان با سفیران و کارداران کشورهای دوست مقیم تهران، گفت: زمان پایان مذاکره را ترجمان اراده طرف‌های غربی در پایبندی کامل آن‌ها به رفع تحریم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به تعهداتشان تعیین خواهد کرد.

امیرعبداللهیان افزود: ما با جدیت، برنامه و ابتکار در میز مذاکره حضور داریم و برای رسیدن به یک توافق خوب مصمم هستیم.
در همین حال علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیز در خصوص مذاکرات وین در حساب کاربری خود در توئیتر، یادآور شده است که: صداهایی که از هیئت حاکمه آمریکا شنیده می‌شود، نشان می‌دهد که انسجام لازم در این کشور برای اتخاذ تصمیمات سیاسی در مسیر پیشبرد مذاکرات وین وجود ندارد.دولت آمریکا نمی‌تواند هزینه اختلافات داخلی خود را با تضییع حقوق قانونی ملت ایران پرداخت کند.

صداهای متفاوت برجامی به گوش می رسد

اخیراً جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید، با اشاره به بازگشت رابرت مالی نماینده آمریکا به وین برای ادامه مذاکرات غیرمستقیم با ایران به خبرنگاران گفت: گفت و گوهای ما با ایران در زمینه بازگشت متقابل به اجرای کامل تعهدات برجام به نقطه عاجلی رسیده است. توافقی که نگرانی‌های اصلی همه طرف‌ها را برطرف می‌کند در دیدرس است، اما اگر در هفته‌های آینده توافق نشود، پیشرفت‌های (برنامه) هسته‌ای ایران بازگشت به برجام را برای ما غیرممکن خواهد کرد.

اما چرا امریکایی‌ها از زمان محدود برای رسیدن به توافق سخن می‌گویند؟ آنتونی بلینکن، وزیر خارجه این کشور، پیشتر گفته بود که ” وقت خیلی خیلی تنگ است” چون ایران “به نقطه‌ای که بتواند در زمان خیلی خیلی کوتاه مواد اتمی کافی برای یک بمب هسته‌ای تولید کند نزدیک و نزدیکتر می‌شود. ”

البته امریکایی‌ها از ابزارهای فشار هم در این مذاکرات بهره می‌برند آنطور که بلینکن گفته بود اگر در چند هفته آتی مذاکرات به نتیجه نرسد آمریکا به شیوه‌ای دیگر وارد عمل خواهد شد.

از سوی دیگر به نقل از سی ان ان، ۳ تن از مقامات ارشد دولت آمریکا اعلام کردند که دولت «جو بایدن» رئیس جمهور ایالات متحده بر این باور است که جهت نجات توافق هسته‌ای با ایران، فقط تا پایان این ماه فرصت باقی است.

یک مقام ارشد دولت با اشاره به مذاکرات سطح بالا که در وین از سر گرفته شده است، گفت: این جلسه، جلسه‌ای حساس است. ما واقعاً در مرحله نهایی هستیم. یک مقام دیگر از افراد یاد شده نیز گفت: هیچ چیز در مورد ایران هرگز خط مستقیم نیست اما ما در حال رسیدن به یک لحظه تعیین‌کننده هستیم.

سناتورها علیه برجام

همچنین اخیراً گروهی از سناتورهای آمریکا به رئیس جمهور این کشور درباره حصول هر گونه توافق با ایران بدون مشورت و نظر کنگره هشدار دادند.

در این میان نه تنها تهران بلکه متحدان آمریکا هم به روی میز بودن گزینه‌های دیگر در صورت شکست دیپلماسی باور ندارند. چرا که نه تنها جزئیات این گزینه‌های مورد ادعا، بلکه حتی سرفصل‌های آن هم روشن نیست.

کارشناسان غربی در این زمینه بر این باورند که در عمل نیز دولت بایدن با باور به هشدارهای تهران مبنی بر پیامدهای وخیم افزایش فشارها، گزینه‌های اندکی باقی گذاشته است.

بازی بازیگران دیگر مذاکرات هسته ای

در این میان بازیگران  دیگر مذاکرات وین نیز همچنان در حال رایزنی میان گروهی  هستند. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه پس از دیدار و گفت‌وگو با «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه که به مسکو سفر کرده بود، تصریح کرد که تلاش‌های دیپلماتیک برای احیای برجام باید ادامه داشته باشد.

وی افزود: ما اشتراک نظر داریم که ادامه تلاش‌های دیپلماتیک و تشویق و ترغیب به راه‌حل‌های مصالحه‌آمیز در راستای منافع حفظ این سند بزرگ ضروری است. ما به توافق رسیدیم که مواضع ما در خصوص این موضوع بسیار نزدیک است یا آنطور که دیپلمات‌ها می‌گویند، با یکدیگر همخوانی دارد.

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در نشست مطبوعاتی مشترک با لیز تراس وزیر خارجه انگلیس در مسکو نیز تصریح کرد: روسیه و انگلیس اتفاق نظر دارند که فرصت وامید برای ازسرگیری اجرای کامل برجام وجود دارد اما در این مورد نیاز به پیمودن مسیر طولانی است.

برجام در خط پایان؟

میخائیل اولیانوف رئیس هیأت روسی و نماینده دائم فدراسیون روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین می‌گوید که روند مذاکرات برجام به خط پایان نزدیک شده و یک سند نهایی ۲۰ صفحه‌ای در مورد احیای توافق در روی میز مذاکره آماده شده است.

انگ کوان مذاکره‌کننده ارشد چین هم معتقد است که طرف‌ها به پیشرفت‌های زیادی دست یافته و برای رسیدن به نتیجه نهایی در تلاش هستند. وی ابرازامیدواری کرد که تمام طرف‌ها بتوانند با رویکرد فوریت نسبت به ماحصل گفت‌وگوهای صورت گرفته، رو به جلو حرکت کنند.

آرامش قبل از طوفان یا …

به دنبال دیدار دوجانبه علی باقری، رئیس هیأت مذاکره‌کننده ایران و انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اروپایی گفت‌وگوها در هتل کوبورگ وین، گفتگوهای هسته‌ای ادامه دارد، اما همچنان سکوت خبری در مورد این گفتگوها ادامه دارد. مذاکره‌کنندگان درباره اینکه آیا به حل و فصل مسائل مختلف نزدیک‌تر شده‌اند یا خیر، اظهار نظری نکرده‌اند.

ولی الله نصر کارشناس مسائل سیاسی در این باره معتقد است که هر دو طرف به پیروزی این مذاکرات و رسیدن به یک توافق نیاز دارند. ایران در این مذاکرات تلاش می‌کند از برنامه هسته‌ای خود به عنوان ابزاری برای رسیدن به رفع تحریم استفاده کند و الان هم دست تهران در این حوزه پر است. ایالات متحده هم به هیچ‌وجه به دنبال بحران اساسی دیگری در خاورمیانه و جنگ با ایران نیست و بیشتر به دنبال این است که بر پرونده‌های چین و روسیه تمرکز کرده و از حجم تنش در منطقه بکاهد. اما مشکل اینجاست که چگونه به این توافق دست پیدا کنند.

نیسان رفعتی، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بین‌المللی بحران، به فارین پالیسی گفته است: در رأس همه چالش، مسئله ترتیب‌بندی  مطرح است، بطور خاص این چالش وجود دارد که نخست کدام طرف و به چه ترتیبی گام برمی‌دارد.

رفعتی گفت: با از سرگیری دور هشتم مذاکرات، دلیلی برای خوش بینی محتاطانه وجود دارد. شما می‌توانید نور را در انتهای تونل ببینید و همچنان نگران حضور در غار تونل باشید.

دیاکو حسینی، تحلیلگر سیاست خارجی نیز در این باره اظهار داشت: همه طرف‌ها درک واقع بینانه‌تری از آنچه می‌توان در مذاکرات به دست آورند دارند و می‌دانند که این مذاکرات نمی‌تواند برای مدت طولانی‌تری ادامه یابد.

وی می گوید؛ «فکر می‌کنم این احتمالاً آخرین دور مذاکرات خواهد بود و آنچه تاکنون می‌توانیم استنباط کنیم این است که احتمال موفقیت مذاکرات بیشتر از شکست آن است، مگر اینکه طرفین در تلاش نهایی خود برای کسب امتیازات بیشتر تجاوز کنند».

در نهایت گذشت زمان نشان خواهد داد که این تحلیل ها تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است .