اشتریان: دنیا منتظر آن است که ما تصمیم خشمگینانه بگیریم/ نباید به راههای افراطی توجه کرد

در اینکه اروپا در مسئله «اسنپ بک» فاقد اعتبار و اقتدار لازم است و اسیر اسرائیل و آمریکاست شکی نیست. واقعا مضحکه است کشوری که عضو NPT نیست به کشوری که عضو آن است و نظارت‌ها را پذیرفته حمله کرده و اروپا هم آن را تأیید می‌کند. آری، اما این مانع از آن نمی‌شود که ایران فعالیت‌های دیپلماتیک حداکثری را به انجام نرساند، پیشنهادات ابتکاری ارائه نکند و از تجدید نظر در سیاست‌ها واهمه نداشته باشد.

سیاست‌ها ماهیتا نسبی و اعتباری‌اند، آن را به همه ارزش‌ها و کیان نظام گره نزنید. سیاست‌ها را حیثیتی نکنید چون هزینه‌های تصمیم حکومتی را بالا می‌برد و نمی‌توانید از تهدید فرصت بسازید.

۱- راه‌حل: سیاست خارجی همراستا شدن با هوای جدال رسانه‌ای برای جلب رضایت گرایش‌های افراطی نیست؛ پیشنهادات روشن حقوقی لازم است. یک راه‌حل ایجابی این است که سازوکار جدید منطقه‌ای برای عدم اشاعه پیشنهاد شود که می‌تواند ایران را حتی از بند باج‌خواهی قدرت‌های دوست هم برهاند. این سازوکار مبتنی بر تجربه «آژانس حسابداری و کنترل مواد هسته‌ای برزیل و آرژانتین» (ABACC) است و می‌تواند یک الگوی قابل بررسی باشد تا با حضور کشورهای منطقه (و حتی روسیه، چین و آمریکا) سازه جدیدی را برای رژیم عدم اشاعه پدید آورد. در این رویکرد، راستی‌آزمایی و کنترل بر اساس یک سیستم منطقه‌ای مشترک انجام و سپس در آژانس انرژی اتمی بررسی و اعتبار سنجی می‌شود.

۲- راه‌حل: ایران، طی نامه‌ای به شورای امنیت اعلام کند که بر اساس همان نامه تروئیکای اروپایی چارچوب مذاکراتی و حل مسئله را می‌پذیرد. آنان ادعا کرده‌اند: «ایران محدودیت‌های برجامی در زمینه اورانیوم غنی‌شده، آب سنگین و سانتریفیوژها را نقض کرده، توانایی آژانس برای انجام فعالیت‌های نظارتی و راستی‌آزمایی برجام را محدود و فرایند اجرای پروتکل الحاقی به توافق جامع نظارتی را رها کرده است». ایران بدوا و مبنائا با چنین مواردی مخالفت نداشته است. معنی دیگر این راه‌حل البته بازگشت همه طرف‌ها به همه تعهدات برجامی از جمله تعلیق تحریم هاست. اگر در پی «راه‌حل» باشید، گزینه‌ها قابل توسعه است.

۳- راه: ایران اعلام کند که با نخستین حمله اسرائیل یا آمریکا یا هرگونه تعرض دیگری که در پی اسنپ بک انجام شود از NPT خارج می‌شود، و واقعا هم آن را اجرایی کند. یا اینکه در راهبرد نظامی-هسته‌ای خود تجدید نظر اساسی کند. این راه، سلبی است و بعنوان آخرین گزینه می‌تواند در نظر گرفته شود نه اولین اقدام، آن هم پس از اینکه «راه‌حل‌ها» و ابتکارات به نتیجه نرسد.

۴- راه: همزمان ایران از کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس در دادگاه بین‌المللی لاهه براساس نقض معاهدات چندجانبه مانند NPT یا منشور سازمان ملل شکایت کند. چون شواهد دیپلماتیک و نظامی روشنی از حمایت مستقیم آنها از حمله آمریکا و اسرائیل وجود دارد. حمایت این کشورها از تحریم‌های آمریکا علیه ایران نقض تعهدات عدم اشاعه و حقوق بین‌الملل است. این راه محدودیت‌های خاص خود را دارد اما مانع از اقامه دعوای حقوقی نیست.

۵- سیاست داخلی، فرهنگی و قضائی نباید به گونه‌ای باشد که قشری‌ترین سلیقه‌ها و احکام قضائی را بازتاب دهد. این، بزرگترین ضربه ایست که بر چهره ایران در جهان وارد می‌شود و توجیهی برای افکار عمومی جهانیان برای حمله به ایران فراهم می‌آورد.

هر حکم قضائیِ بی حساب یا هر سیاست فرهنگی بی کتاب، دامن دامن خاک بر سر و روی ایران می‌ریزد. متأسفانه دامنه مخرب و جهانی این خاک و خاکستر تیره گون هنوز در درون نظام درک نشده است. البته آرزو می‌کنم که‌ای کاش فقط درک نشده بود. گاهی بنظر می‌آید که درک شده اما سیستم دیگر کرخت شده و ظرفیت واکنش ندارد. یک راه مهم، دگرگونی این سیاست‌هاست.

۶- با بازگشت به قطع‌نامه‌های پیش از برجام که برنامه هسته‌ای ایران را بصورت ضمنی یا صریح «تهدید علیه صلح و امنیت بین‌المللی» اعلام کرده‌اند دشمنان توجیه لازم برای مقدمه‌چینی برای تحریک نظامی خواهند داشت. مسئله فقط این نیست که دنیا جای زور است بلکه مسئله این است که دنیا جای «بی‌عدالتی زورمدارانه» است. در چنین هنگامه‌ای دشمن در پی است تا تو بی‌تاب از خروش و خشم گردی، به تیغ انتحار زنی و به وهم و اضطراب «راه پریشان» را با «راه‌حل حکیمان» در هم آمیزی.